Ustawa z dnia 9 marca 2023 r.  o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw  ma na celu uproszczenie obowiązujących procedur, co w założeniu powinno wpłynąć na zmniejszenie obciążenia sądów, a co za tym idzie skrócenie czasu postępowań. Ponadto ustawa ma na celu ułatwienie konsumentom dochodzenia swoich praw przed sądem.  Większość zmian wejdzie w życie po 3 miesięcznym vacatio legis, czyli 1 lipca 2023 r.

Postępowanie z udziałem konsumentów

Nowelizacja wprowadza całkiem nowe  rozwiązanie względem konsumentów, projektodawca zaproponował nowy dział (IIb, art. 458[14]–[16]), który dotyczy postępowań z udziałem konsumentów (spraw o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi). W takich postępowaniach konsument będzie mógł wytoczyć powództwo przed sądem właściwym dla miejsca swojego zamieszkania, również w sytuacji, gdy przedsiębiorca  zaprzestał prowadzenia działalności  gospodarczej, z wyłączeniem spraw dla których właściwość sądu jest wyłączna.

Charakterystyczna w postępowaniu z udziałem konsumentów będzie również konieczność przedstawienia przez przedsiębiorcę wszystkich twierdzeń i dowodów w pierwszym piśmie procesowym (pozwie lub odpowiedzi na pozew), pod rygorem pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów. Nowe przepisy nakładają też na przedsiębiorcę wymóg podjęcia  wszelkich czynności, które maja na celu polubowne rozwiązanie sporu, w przypadku zaniechania tego obowiązku sąd będzie mógł obciążyć przedsiębiorcę kosztami postępowania w całości lub części (niezależnie od wyniku sprawy), a nawet kwotę tę podwoić.

Sprawy bagatelne, zmiana właściwości

Celem odciążenia sądów i przyśpieszenia rozpoznawania spraw o niskiej wartości ustawodawca wskazał, iż przy sprawach bagatelnych, których wartość nie przekracza 4.000,00 zł, uzasadnienie wyroku będzie ograniczało się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów. Od uznania sądu opartego na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy zależy rozszerzenie tego uzasadnienia o pozostałą treść określoną w art. 327[1] § 1 KPC.

Ustawa wprowadza także zmianę dotyczącą właściwości sądów – do właściwości sądów okręgowych będą należeć sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 100 000,00 zł (oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym).

Koniec z możliwością wyboru sądu w tzw. „sprawach frankowych”

Art. 18 nowelizacji określa dokładne zasady wytyczania powództw przez konsumenta o roszczenia dotyczące tzw. „kredytów frankowych” (umowy kredytu waloryzowanego, denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż waluta polska) w ciągu najbliższych 5 lat. Właściwym sądem będzie ten, w okręgu którego mieszka powód. Rozwiązanie to miało celu przede wszystkim odciążenie Sądu Okręgowego w Warszawie, który do tej pory był preferowany przez konsumentów ze względu na korzystna linię orzeczniczą. Przepis ten już obowiązuje (wszedł w życie w po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia nowelizacji).

Pisma procesowe (pełnomocnicy)

Nowy art. 128¹ KPC kształtuje formalne wymagania dotyczące pism wnoszonych przez stronę zastępowaną przez zawodowego pełnomocnika. Nowe przepisy wskazują, że pismo powinno zawierać wyraźnie wyodrębnione twierdzenia, oświadczenia czy wnioski – w tym wnioski dowodowe. Warto dodać ze zgłoszenie wniosku wyłącznie w uzasadnieniu będzie wiązało się
z niewywołaniem przez niego skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę. Ma to usprawnić przebieg procesu oraz zapewnić przejrzystość pism wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników poprzez umieszczanie wszystkich wniosków dowodowych już w petitum pisma.

Wniosek o wyłączenie sędziego

Ustawa ma ograniczyć składanie bezpodstawnych wniosków o wyłączenie sędziego – chodzi tu dokładnie  o sędziów niebędących członkami składu orzekającego. Celem proponowanego rozwiązania a art. 53¹ § 1 pkt 3) jest oczywiście usprawnienie procedury sądowej, w związku z ograniczeniem masowego składania wniosków o wyłączenie sędziego, wszystkich członków wydziału czy nawet całego sądu, nawet jeśli sędziowie nie są zaangażowani w prowadzenie sprawy.

Doręczenia

Nowelizacja prowadza instytucję „pełnomocnictwa do doręczeń” (art. 88 § 2), dodatkowo wprowadzając instytucję „dowodu na piśmie” przy doręczeniach komorniczych – art. 139[1] § 3, który kształtuje się następująco:

W przypadku wykazania przez powoda dowodem na piśmie, że pozwany zamieszkuje pod adresem wskazanym w pozwie, korespondencję przesłaną w sposób przewidziany w art. 139 § 1 uważa się za doręczoną. Późniejsze doręczenie tej korespondencji przez komornika na ten sam adres nie powoduje ponownego rozpoczęcia biegu terminów, które ustawa wiąże z doręczeniem, o czym należy pouczyć pozwanego przy tej czynności.

Pełna treść nowelizacji: ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 614).

Autorka: Wiktoria Stojek

Redakcja merytoryczna: Klaudia Orpik