Nowelizacja KPC – postępowanie w sprawach gospodarczych

Z dniem 7 listopada 2019 r. weszła w życie obszerna nowelizacja procedury cywilnej, na podstawie której przywrócone zostało odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych.

Na mocy nowelizacji uchylona została dotychczas obowiązująca ustawa z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych. Zakres zastosowania dodanych na mocy nowelizacji przepisów został jednak uregulowany w sposób odmienny od dotychczasowego.

Rozpoznaniu w tym trybie będą podlegały sprawy z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych, jak również sprawy z umów leasingu, a więc stosunków prawnych, które niekoniecznie muszą łączyć podmioty posiadające status przedsiębiorcy.

Co istotne nowe przepisy mają zastosowanie wyłącznie do spraw wszczętych po dniu 7 listopada 2019 r. Nie znajdą one natomiast zastosowania do spraw wszczętych lecz niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji – do tych postępowań stosuje się przepisy dotychczasowe. Jako dzień wszczęcia postępowania należy wskazać dzień wniesienia pozwu do sądu. Ponadto odnotowania wymaga, że rozpoznaniu zgodnie z przepisami Działu IIa Kodeksu postępowania cywilnego nie będą podlegały wszystkie sprawy gospodarcze, a wyłącznie te, dla których właściwym trybem jest postępowanie procesowe.

Obowiązek wskazania adresu poczty elektronicznej

Jedną z istotnych zmian jest wprowadzenie obowiązku wskazania adresu poczty elektronicznej lub oświadczenia o nieposiadaniu takiego adresu – dla powoda w pozwie, natomiast dla pozwanego w pierwszym piśmie procesowym po doręczeniu mu pozwu. W praktyce najczęściej pozwany obowiązany będzie zatem wskazać adres mailowy w odpowiedzi na pozew.

Niewskazanie adresu poczty elektronicznej bądź niezłożenie oświadczenia o jego nieposiadaniu traktowane jest przez ustawodawcę jako brak formalny pisma, uniemożliwiający nadanie mu prawidłowego biegu, co w konsekwencji prowadzić będzie do zastosowania art. 130 KPC.

Szybsze rozpoznawanie spraw

Ustawodawca wprowadził również system prekluzji dowodowej, który służyć ma zwiększeniu efektywności oraz szybkości postępowania. Powód jest obowiązany powołać wszystkie dowody i twierdzenia w pozwie, natomiast pozwany w odpowiedzi na pozew. Co istotne skróceniu uległ termin złożenia odpowiedzi na pozew w stosunku do minimalnego dwutygodniowego terminu określonego w postępowaniu zwyczajnym. W postępowaniu w sprawach gospodarczych sąd wyznacza stronie termin do złożenia odpowiedzi na pozew, który nie może być krótszy niż tydzień. Ustawodawca przesądził również, że spóźnione twierdzenia i dowody, a więc powołane przez strony później niż w pozwie i odpowiedzi na pozew lub dodatkowym terminie wyznaczonym przez sąd, podlegają pominięciu.

Kolejną regulacją mającą przyczynić się do szybszego rozpoznawania spraw jest wymóg skierowany do organu procesowego, aby rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew.

Zmiany przedmiotowe

Nowelizacja wprowadza zakaz zmian przedmiotowych powództwa – występowania z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Dopuszczalne jest jednak żądanie zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego równowartości lub innego przedmiotu. Nadto w sprawach o świadczenia okresowe powód uprawniony będzie rozszerzyć powództwo o świadczenia należne za dalsze okresy. Wyłączona została możliwość wniesienia powództwa wzajemnego.

Umowy dowodowe

Nowością, nieznaną dotychczas polskiej procedurze cywilnej, jest wprowadzenie możliwości zawierania umów dowodowych. Zawierając umowę dowodową strony wyłączają dopuszczalność przeprowadzenia określonych dowodów, np. dowodu z zeznań świadków lub dowodu z opinii biegłego. W następstwie zawarcia takiej umowy sąd rozpoznający sprawę nie dopuści z urzędu dowodu wyłączonego umową dowodową. Jednakże objęcie umową dowodową dowodu uprzednio przeprowadzonego już przed sądem nie pozbawia takiego dowodu mocy dowodowej. Umowa dowodowa sporządzona na piśmie może przybrać postać dodatkowych postanowień w umowie statuującej stosunek prawny lub stanowić samoistną umowę procesową. W postępowaniu w sprawach gospodarczych ustawodawca zdecydował się ukształtować dowód z osobowych źródeł dowodowych, tj. świadków, w sposób analogiczny jak ma to miejsce w postępowaniu zwyczajnym w odniesieniu do dowodu z przesłuchania stron. Dowodom z zeznań świadków został nadany subsydiarny charakter w tym znaczeniu, iż dowód ten przeprowadza się gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Analiza wprowadzonych zmian prowadzi do wniosku, że postępowanie w sprawach gospodarczych ukształtowane zostało w sposób rygorystyczny oraz formalistyczny, co może stanowić trudność w prowadzeniu sprawy przez stronę, która nie jest zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Ustawodawca zdaje się dostrzegać te utrudnienia ponieważ przewidział możliwość złożenia przez stronę niebędącą przedsiębiorcą bądź przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów regulujących postępowanie w sprawach gospodarczych. Wniosek taki winien być zgłoszony w terminie tygodnia od doręczenia stronie niezbędnych pouczeń, a gdy doręczenie pouczeń nie było wymagalne – w pozwie lub pierwszym piśmie procesowym pozwanego.