Prawo pracy a Tarcza antykryzysowa – zasiłek opiekuńczy i badania okresowe

Sytuacja kryzysowa wymaga nadzwyczajnych rozwiązań – aby odpowiedzieć na aktualne potrzeby rynku pracy ustawodawca wprowadził szereg zmian, wpływających w sposób znaczący zarówno na sytuację pracodawcy, jak i pracowników. Zmiany dotyczą m.in.:

• przedłużenia okresu zasiłku opiekuńczego,

• badań okresowych pracowników,

• pracowników młodocianych,

• wdrażania Pracowniczych Planów Kapitałowych,

• równoważonego czasu pracy.

1) Przedłużenie okresu zasiłku opiekuńczego (art. 4, 4a, 4b ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych)

A. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przez okres nie dłuższy niż 14 dni przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem do lat 8,

2) dzieckiem niepełnosprawnym w stopniu umiarkowanym lub znacznym do ukończenia 18 roku życia,

3) dzieckiem z orzeczeniem niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego,

4) pełnoletnią osobą niepełnosprawną.

Przesłankami wystąpienia o wypłatę zasiłku opiekuńczego w ww. przedłużonym okresie są przypadki:

1) zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki oraz brak możliwości sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19,

2) zamknięcia szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze z powodu COVID-19.

Przerwa w nauczaniu stacjonarnym w jednostkach oświaty została przedłużona do 26 kwietnia 2020 r. na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 kwietnia 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. 2020 r. poz. 642). Ponadto Rady Ministrów, na mocy rozporządzenia, może przedłużyć czas trwania dodatkowego okresu za który przyznawany jest zasiłek opiekuńczy.

B Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek, o którym mowa w punkcie A. przysługuje również osobie, o której mowa w art. 7 ust. 1 i 2 oraz art. 16 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników przez okres nie dłuższy niż 14 dni. Zasiłek opiekuńczy za każdy dzień wynosi 1/30 kwoty emerytury podstawowej w rozumieniu art. 6 pkt 7 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

C. Pracownicy wykonujący zawód medyczny

Jeżeli uprawnionym w okresie pobierania dodatkowego zasiłku (wskazanego w punkcie A. [Dodatkowy zasiłek opiekuńczy]) jest ubezpieczony będący pracownikiem wykonującym zawód medyczny, zatrudniony w podmiocie leczniczym w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2020 r. poz. 295), świadczący pracę w podmiocie leczniczym w ramach dyżuru medycznego w godzinach innych niż czas zwolnienia od wykonywania pracy w związku z osobistym sprawowaniem opieki oraz poza normalnymi godzinami pracy, przepisu art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, dotyczącego utraty prawa do zasiłku, nie stosuje się. Odpowiednio art. 17 nie stosuje się także w przypadku jeżeli osoba taka podlega obowiązkowej kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych, jeżeli w tym okresie świadczy pracę zdalną.

Jak złożyć wniosek?

Oświadczenie można złożyć internetowo za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS – https://www.zus.pl/portal/logowanie.npi . Do wypłaty zasiłku opiekuńczego wymagane są następujące dokumenty:

— wniosek o zasiłek opiekuńczy Z-15A,

— oświadczenie o nieprzewidzianym zamknięciu żłobka, przedszkola lub szkoły.

2) Badania okresowe (art. 12a ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych)

Od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii pracodawca jest zwolniony z obowiązku:

1) skierowania pracownika na badanie okresowe,

2) skierowania kierowcy wykonującego przewóz drogowy na badania lekarskie i psychologiczne (ustawa o transporcie drogowym),

3) skierowania maszynisty na okresowe badania lekarskie i psychologiczne w celu uzyskania orzeczenia lekarskiego potwierdzające spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych w celu zachowania ważności świadectwa maszynisty.

4) skierowania pracowników pracujących w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających na badania kontrolne po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,

5) skierowania pracowników pracujących w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających na badania kontrolne po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowany pracownik zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.

Powyższe obowiązki aktualizują się w terminie 60 dni od daty odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii – pracodawca jest zobowiązany wystawić skierowanie na badanie okresowe zgodnie z upływem daty ważności aktualnego skierowania, a pracownik jest zobowiązany wykonać te badania w okresie nie dłuższym niż 60 dni od dnia odwołania stanu epidemii. Dotychczasowe orzeczenia dotyczące badań okresowych zachowują swoją ważność.

W przypadku braku dostępności lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii. Lekarz ten może przeprowadzić badanie i wydać orzeczenie lekarskie za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Do orzeczenia stosuje się przepisy o elektronicznej dokumentacji, w myśl ustawy o systemie informacji o ochronie zdrowia.